🔹سخنی با خواننده

🔹کرونا نه‌تنها دشواری‌ها و مشکلات متعددی را در حوزه سلامت در کشورهای مختلف جهان به وجود آورد، بلکه مسائل متعدد فرهنگی، اجتماعی، امنیتی و سیاسیِ مختلفی را نیز موجب گردید. همچنین مسئله‌های فرهنگی و اجتماعی کرونا نه تنها در مقیاس ملی و در درون کشورهای مختلف خود را نشان داد، مسئله‌هایی را نیز در مقیاس تمدنی و در رقابت تمدنی بین چین ( به مثابه نماد تمدن شرقی ) و آمریکا ( به مثابه نماد تمدن غربی ) و احیاناً ایران ( به مثابه یکی از نقطه‌های مرکزی در جهان اسلام و تمدن نوین اسلامی ) ایجاد کرد که فهرست و تحلیل مسئله‌بودگی هر یک افق‌های جدید و پرسش‌های تازه‌ای را در مطالعات اجتماعی و فرهنگی و مطالعات تمدنی در ایران و جهان اسلام مطرح می‌کند. آنچه در این مجموعه گرد آمده، بیشتر ناظر به مسائل فرهنگی و اجتماعی کرونا در ایران است. پیش از آنکه آورده‌های محتوایی این مجموعه مهم باشد که البته مهم و ارزشمند است، روش و واکنش بهنگام و سریع محققان و فضلا در حوزه‌های علوم انسانی و علوم اسلامی مغتنم و مبارک است که کرونا را در اوج مسئله‌بودگی‌اش رصد کرده، در درون تحولات اجتماعی حضوری اندیشمندانه یافتند و آن را از جهات علمی و نظری بررسی و تحلیل کردند و آن‌گاه در تصمیم‌سازی دولت‌مردان در کنترل فرهنگی، اخلاقی و دینی کرونا کم و بیش مشارکت نمودند.

🔶سرعت در اندیشه و تحلیل و شتاب در واکنش به مسئله‌های اجتماعی از جمله ضروریات دنیای امروز در مواجهه با پدیده‌های سرکشی همچون کرونا در دنیای امروز است. در این بین مطالعات جمعی و گروهی، نگاه‌های چندرشته‌ای و گفتگوهای همدلانه در مسئله‌های بحرانی در فهم و حل مسئله‌های کلان و بحران‌های مختلف اجتماعی بسیار تعیین‌کننده و حیاتی است و آنچه در این مجموعه رخ داده، مصداق و نمونه‌ای از این همدلی و همت جمعی و نگرش جامع و چندبعدی است.

نکته مهم دیگری که کرونا برای جامعه نخبگانی و جامعه اسلامی ما به وجود آورد، انعقاد مسئله « نظام سلامت » در ایران و بلکه مهم‌تر از آن درک و تحلیل این نظام ( در کنار نظام سیاسی، نظام اجتماعی، و نظام حقوقی ) در کشورهای مختلف اسلامی و در درون تحولات اجتماعی جهان امروز اسلام است. هرچند این مسئله در این کتاب محل گفتگو قرار نگرفته، مسئله‌بودگی آن مخصوصاً به لحاظ تمدنی بسیار حائز اهمیت است و متأسفانه نظام علمی - دانشگاهی ما در مسئلۀ نظام سلامت با رویکردی کلان‌تر ورود نکرده و به جامعه‌شناسی نظام سلامت در جهان اسلام نپرداخته است. اینکه نخبگان مسلمان در مورد نظام سلامت در فرایند تمدنی‌شان کمتر فکر کرده‌اند، شاید از آن رو بوده باشد که مسلمانان نگاه‌های تمدنی را در مورد گذشته بیشتر تمرین می‌کنند تا در وضعیت کنونی‌ و مسئله‌های معاصر تمدنی دنیای اسلام؛ همان‌طورکه گروه‌های علمی - انسانی در دانشگاه‌ها در مورد وضعیت امروز جهان اسلام و مسائل آن همچون آینده پول در جهان اسلام یا

نظام سلامت و کاستی‌های آن در نظام اخلاقی و فرهنگی دنیای اسلام کم می‌اندیشند.

💠آنچه در این مجموعه به همت گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی و به کوشش مجدّانۀ جناب آقای دکتر مهدی مولایی آرانی رخ داده، مسئله‌های بسیاری را در ذهنیت و عینیت ایران بازگشوده است که طرح و تأمل در آن می‌تواند ما را به‌تدریج به بحث‌های مربوط به سلامت در جهان اسلام نیز رهنمون کند. امید است در مراحل بعدی بتوان به‌تدریج به سمت موضوع کلان « نظام سلامت » در میان امت اسلام رفته، تحلیل‌های فرهنگی و تمدنی‌ و مسئله ‎ ‌های کلانِ آن را توضیح داد.

حبیب‌اله بابائی

رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی