در ابتدا آقای حسین احمدیمنش، دبیر جلسه، درباره اهمیت واژه فرهنگ در علوم مختلف، همچون انسانشناسی، مطالعات فرهنگی، ارتباطات و جامعهشناسی صحبت کرد و به ارتباط آن با واژه تکنولوژی و اختلافات و ابهامات آن که منجر به تعاریف متعدد از این واژه شده است، اشاره نمود.
در ادامه دکتر ابراهیم فتحی به بحث فرهنگ و تقابل عناصر مادی و فرامادی فرهنگ پرداخته و عنوان کرد؛ چگونگی ارتباط عناصر فرهنگ موضوع بحث ایشان است. ایشان به اختلافات گسترده در تعریف فرهنگ پرداختند. وی، تکنولوژی را از عناصر مادی فرهنگ عنوان کرده و عناصر فرامادی فرهنگ را ارزشها، باورها، نمادها، هنجارها و عقاید تعریف نمود. دکتر فتحی اضافه کرد؛ تکنولوژی، به عنوان سختافزار فرهنگ هم تأثیرگذار و هم تأثیرپذیر از نرمافزار و همان ارزشها و عقاید و هنجارها میباشد. تکنولوژی با افزایش سرعت، دقت، و آسانیِ استفاده، به بشر خدمت کرده و ادراک انسان را تغییر میدهد تا جایی که برخی آنرا عنصر محرکه تمدن انسان در 200 سال اخیر میدانند. تکنولوژی تحولزا و زاینده فرهنگهای جدید میشود.
دکتر فتحی اضافه کرد: ابعاد تکنولوژی؛ شامل بخشِ مهارتهای انسانی، اطلاعات دانشِ فنیِ انسان مثل نمودارها و نظریات، و سازماندهی و مدیریت میباشند. از ابتدای تاریخ تا قرون وسطی، تکنولوژی، خادم فرهنگ بوده و پس از آن این رابطه معکوس شده است. از لحاظ نظری تنها 5/2 درصد مردم هیچگاه تکنولوژیهای جدید را نمیپذیرند. ذهنیتهای قبلی در پذیرش یا عدمپذیرش تکنولوژی مؤثرند. یعنی همان عناصر فرامادی (غیرمادی) فرهنگ. تکنولوژی برای باقیماندن و پایدارشدن در جامعه باید شرایطی داشته باشد. باید استفاده عمومی داشته باشد، بومی باشد و بازتولید شده و صرفۀ اقتصادی و سازمانی نیز داشته باشد و شرط ماندگاریش آن است که خردهفرهنگها را بپذیرند.
در ادامه این نشست آقای دکتر خانمحمدی بیان داشت: فرهنگ و تکنولوژی اگر جدا از هم استفاده شوند، تکنولوژی، جزء فرهنگ است. اما اگر در کنار هم باشند، حالت تقابلی پیدا میکنند. این رابطه به نظر برخی، خنثی است و تکنولوژی فقط ابزار است و باید وارد کرد و استفاده کرد و مهندسی معکوس کرد و هیچ تأثیر و تأثری با فرهنگ بومی ندارد. برخی میگویند نسبتی وجود دارد و ابزارهای تکنولوژی و فرهنگ رابطه دارند. بنده معتقدم تکنولوژی چه داخلی و چه وارداتی، بر فرهنگ تأثیر میگذارد. مثلاً ماشین، فرهنگِ از راستحرکتکردن را در ما بوجود آورد. در اینجا منظور من از تکنولوژی، ابزار است. گاه در تاریخ، تکنولوژی فرهنگ را از بین برده مثل فاصله طبقاتی شدیدی که در هند وجود داشت و شامل مراودات، ازدواج و ... میشد (نظام کاسنی)، که در کارخانجات، چون کارگران در کنار هم و بدون فاصله کار میکردند این نظام طبقاتی از بین رفت. گاه نیز فرهنگ، تکنولوژیساز بوده است. مثل انقلاب صنعتی و رنسانس در غرب که ابتدا با ظهور مذهب پروتستان شروع شد و این تغییر فرهنگی و مذهبی موجدِ پیشرفت تکنولوژی شد. مذهب پروتستان از کاتولیک جدا شد و فضیلت را و راه بهشتیشدن را؛ بر کشف اسرار الهی بنیان نهاد و راه آن را هم؛ کار، بخصوص کار یدی؛ علم، بخصوص علم تجربی و سرمایهگذاری و عدماسراف پایهگذاری کرد.
دکتر خانمحمدی اضافه کرد: فرهنگ بر دو قسم مادی و غیرمادی است و تکنولوژی نیز بر دو قسم مادی مثل ماشین؛ و غیرمادی مثل روش پیمایش میباشد. در این جلسه منظورمان، تکنولوژی مادی یا همان ابزار است. در ایران با هر ابزار جدیدی مخالفت میشود و سپس پذیرفته میگردد. این، رویه اشتباه است و باید ملاک و معیار ثابتی مبنا قرار گیرد که در ایران به دلیل مسلمانبودنِ ما باید اسلام و ارزشهای ملی باشد. البته با اصل تکنولوژی نمیشود مبارزه کرد و مبارزه بیهودهای است و تکنولوژی میآید و عمومی میشود. اما با محتوای تکنولوژی میتوان مخالفت کرد و آنرا مورد نقد قرار داد و آنرا متناسب با ارزشهای خودی ساخت.
بعد از مدتی همین لپتاپها و گوشیهای موبایل هم شبکههای ماهوارهای را دریافت خواهند کرد و مبارزه با اصل تکنولوژی بیهوده است، اما اعتراض ما به محتوای تکنولوژی است. ما میخواهیم تا مدتی خودمان را بروز کنیم تا بتوانیم محتوای متناسب با خودمان را تولید کنیم نه اینکه با اصل تکنولوژی مثل ماهواره مخالف باشیم. تأخّر فرهنگی یعنی همین؛ و به نظر من چیز خوبی هم هست.
نکته دیگر اینکه گاهی ما به اشتباه ارزشهای اسلامی را با سنّت اشتباه میگیریم و الگوهای رفتاری را که سنت شده مثل استفاده از حمامهای عمومی را جزء اسلام میپنداریم. نکته دیگر آنکه برخی تکنولوژیها محتوا ندارد مانند برخی ابزارهای پزشکی که مجبوریم استفاده کنیم و امر نیکی هم هست و به صورت خودکار با فرهنگ ما متناسب میشود. مهم این است که ما ارزشها و باورهای مردممان را خوب پرورش دهیم و در جزئیات دخالت نکنیم که جواب عکس میدهد و این جزئیات خود به خود اگر ما مبنای آموزشی مناسبی برای مردممان داشته باشیم، خود به خود حل میشود.
در پایان جلسه نیز، حاضران، سوالات و دغدغههای خود را مطرح و دکتر فتحی و دکتر خانمحمدی به آنها پاسخ دادند.