گزارش مبسوط هم اندیشی مدرسه تمدنی دکتر منی ابوالفضل

گزارش مبسوط هم اندیشی مدرسه تمدنی دکتر منی ابوالفضل گزارش مبسوط
هم اندیشی مدرسه تمدنی دکتر منی ابوالفضل

دکتر منی ابوالفضل از تمدن پژوهان معاصر مصری است که رویکرد تمدنی او در علوم اجتماعی، روابط بین¬الملل و مطالعات اسلامی زنان آورده¬های معتنابهی داشته و با تربیت شاگردانی بسیار مدرسه‌ای تمدنی را شکل بخشیده است. مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی و پژوهشکده علوم سیاسیِ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با رصد و گردآوری آثار و نوشته‌های مربوط به این مدرسه، در اولین گام مقاله¬هایی را که نمایانگر محورهای فکری این مدرسه خصوصاً در حوزه مطالعات زنان باشد، انتخاب کرد و در اختیار هفت گروه علمی از(موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، مرکز مطالعات زنان حوزه علمیه قم، دانشگاه باقرالعلوم ع، دانشگاه الزهرا ع، دانشگاه قم، دانشگاه حضرت معصومه س، و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) قرار داد. این گروهها در تاریخ شانزدهم اردیبهشت امسال در یک نشست مجازیِ سه‌ساعته به ارائه و گزارش و گفتگو در مورد اضلاع مختلف این مدرسه پرداختند.
در ابتدا دکتر حبیب¬الله بابایی رئیس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به اهمیت این مدرسه تمدنی، ضرورت پرداختن به اندیشه این جریان را متذکر شدند وگام اول در بررسی این جریان را صرفاً آشنایی اولیه تمدن‌پژوهانِ ایرانی با این مدرسه عنوان کردند. در ادامه دکتر مختار شیخ حسینی از پژوهشکده علوم سیاسی پژوهشگاه به معرفی شخصیت علمی منی ابوالفضل و دغدغه فکری او پرداخت. ایشان ایده ایجابی منی ابوالفضل را ارائه یک پارادایم توحیدی در برابر پارادایم سکولار دانست که عناصر اصلی آن «بازسازی مفاهیمی نو بر پایۀ قرآن کریم» و «نقد پارادایم رقیب غربی» می‌باشد. ایشان در ادامه به سه نسل از متفکران این مدرسه تمدنی و آورده‌های هر یک در حوزه علوم انسانی اشاره کردند.
در ادامه نشست دکتر رسول نوروزی از مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی با ارائه مقاله «المنظور الحضاری و العلوم الاجتماعیه والانسانیه» از نادیه محمود مصطفی، هدف اصلی نویسندگان و متفکرین این پروژه را احیای امت اسلامی معرفی کرد. نادیه مصطفی در این مقاله برای تبیین پارادایم تمدنی ابتدا سراغ مباحث معرفت‎شناسی، مباحث نظری، و مباحث روش‎شناسی رفته و آنگاه در عرصۀ معرفت‌شناسی به بررسی مفهوم پارادایم، کاربست پارادایم تمدنی و اهیمت مناظرۀ پارادایمی پرداخته است.
سپس سرکار خانم دکتر امیری از دانشگاه باقرالعلوم ع گزارشی از مقاله «نحو منظور حضاري لقراءة سيرة وتاريخ المرأة المسلمة» تالیف منی ابوالفضل را ارائه کردند. منی ابوالفضل در این مقاله در پی خوانشی از تاریخ در یک سیستم توحیدی است و معضل اصلی مطالعات معاصر را سیستم‌های فکری فلسفی می‌داند که موجودیت اجتماعی متمدن‌مان، به عنوان یک مسلمان را محدود کرده و سعی می¬کند با تمرکز بر مفهوم «نفس واحده» و «ولایت» به نقد مفهوم سلطه در حوزه مطالعات زنان بپردازد. در ادامه سرکار خانم فضه خاتمی (از دانشگاه حضرت معصومه س) نیز بر اساس مقاله «بنت الشاطئ خطاب المراه ام خطاب العصر» از منی ابوالفضل، هدف فعالیت‌های «جمعیه دراسات المره و الحضاره» که توسط منی ابوالفضل تاسیس گردیده را در سه محور مساله‌شناسی(بررسی موانع و سنت¬های بازدارنده در زمینه مشارکت زنان و چگونگی غلبه بر آن )، هدف‌گذاری (تاکید بر آموزش و آینده مطالعات زنان در دانشگاه های عربی و اسلامی) و ارائه راهکار(عمق بخشیدن به فعالیت های زنان در حوزه های فرهنگی و اندیشه ای) خلاصه نمودند و مفهوم تربیت و آموزش را نقطه کانونی این جریان بیان کردند.
دکتر محسن بدره از دانشگاه الزهرا س نیز با ارائه مقاله «الدکتوره مُنی ابوالفضل و تأسیس حق دراسات المرأه من الداخل المسلم» تالیف هند مصطفی، بیان داشتند: این اندیشمند اعتقاد دارد مطالعات زنان باید بر اساس مبادی تمدنی و توجه به این امر باشد که زن و زنانگی در تمدن اسلامی یا أمّت، مانند سلولی است که تمام عناصر وراثتی امت را درون خود دارد. منی ابوالفضل از ضرورت تأصیل یا بنیان‌گذاری سخن می‌گوید و معتقد است این بنیان‌گذاری باید بر اساس سرچشمه‌های قرآن و سنت و نیز ره‌آورد و میراث تمدنی باشد. از منظر منی ابوالفضل خوانش تمدنی باید خودآگاه باشد، مبادی و اهداف را بشناسد؛ انتقادی، سازنده، و هدفمند باشد.
دکتر مجید دهقان از مرکز مطالعات زنان حوزه علمیه قم نیز با ارائه مقاله «قضیة النوع فی القرآن: منظومة الزوجیة بین قطبی الجندر و القوامة» تالیف دکتر امانی صالح، به بخش دیگری از این اندیشه پرداختند. امانی صالح، شخصیت قانونی زن در جامعه را ذیل دو اصل مساوات و استقلال اقتصادی بررسی کرده و جایگاه فرهنگی اجتماعی زن در قرآن را ذیل این دو مقوله ارائه می‌کند که اولا قرآن با فرهنگ فرودست جامعه خود نسبت به زنان مقابله می‌کند، و ثانیا تصویری ایجابی از زن در برابر خواننده قرار می‌دهد. از نظر ایشان، «ولایت اجتماعی زن و مرد بر یکدیگر» که او آن را قاعده مشارکت اجتماعی می‌نامد، «قشربندی اجتماعی بر اساس عقیده و نه بر اساس جنسیت»، و «برابری در مسوولیت اجتماعی» از مهمترین تصاویر ایجابی زن در قرآن است.
سرکار خانم کوثر قاسمی (از دانشگاه الزهرا س) نیز با ارائه مقاله «المراه فی القرآن» تالیف طیبه شریف، به بخش دیگری از اندیشۀ مدرسۀ منی ابوالفضل پرداخت. ایشان تفاوت این پژوهش با دیگر پژوهش¬ها را مراجعه مستقیم به قرآن بدون حجاب تدوین عصرهای تاریخی دانست. وی دو انگیزۀ اعتقاد به عدالت خالق درباره همه انسان¬ها (مرد و زن)، و ظلمِ موجود در فرهنگ و واقعیت مسلمانان نسبت به زنان را انگیزه‌های اصلی در ارائۀ رویکردی نو از سوی مدرسۀ منی ابوالفضل دانستند.
با توجه به اینکه نشریه المراه و الحضاره یکی از مهم¬ترین فعالیت¬های «جمعیه المراه و الحضاره» است، سرکار خانم زهرا محمودی (از دانشگاه قم) با ارائه مقاله «المرأه و الحضاره...قرائه تحلیلیه نقدیه» تالیف فاطمه حافظ، به معرفی و نقد این مجله پرداختند. ایشان هدف اصلی نشریه را دو محور نقد تراث در نحوه شکل‌گیری مفاهیم، اندیشه‌ها و قالب‌های اجتماعی درباره مطالعات زنان و نقد الگوی غربی در این حوزه مطالعاتی دانستند. رویکرد اصلی شماره‌های نخست فصلنامه، نقد فمنیسم و تلاش برای ترسیم دیدگاه اسلام پیرامون فمنیسم و سیره و تاریخ زن مسلمان، و نیز بازخوانی گفتمان قرآن در موضوع زن می‌باشد. خانم محمودی در بخش دیگری از نشست به مقاله «المرأه العربیه بین الدین و التقالید» تالیف زینب العلوانی نیز اشاره کردند و موضوع مقاله را تحلیل موضوع زن با تاکید بر نقش او در طول تاریخ با توجه به تغییرات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی دانستند. نویسنده در این مقاله نقش زن در عصر جاهلی و دوره جدید(قرن 19 و 20) را بررسی کرده و بر درک اهمیت نقش زن مطابق دیدگاه معتدل اسلامی، ضرورت فعالیت زن در تمامی عرصه‌های جامعه و تربیت اجتماعی کودکان و آموزش سلوک سیاسی به کودکان بخصوص دختران تاکید کرده‌اند.
در پایان نشست دکتر بابایی مجددا هدف اصلی نشست را توصیف اجمالی و مقدماتی از مولفه¬های کلان فکری این جریان از طریق خوانش متون آنها دانست و ابراز امیدواری کرد در نشست دوم در تیر ماه امسال، ابعاد دیگری از اندیشه منی‌ابوالفضل و جریان فکری مربوط به آن در حوزه‌های دانشی دیگر از جمله علوم اجتماعی و روابط بین الملل به گفتگو گذاشته شود. در پایان مقرر شد نشست حضوری با رویکرد تحلیلی و انتقادی در قم یا تهران برگزار گردد.


امتیاز دهی

مطالب مرتبط

پربازدید ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید ترین مطالب

دومین پیش نشست جشنواره بین‌المللی تمدن نوین اسلامی 2اردیبهشت 1403

نشست غرب‌شناسی انتقادی در اندیشه مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‌ای در معهد المعارف بیروت اردیبهشت 1403

کنفرانس بین‌المللی «تمکین الاسرة، التاسیس الاجتماعی للحضارة الانسانیة» در «جامعة المعارف» بیروت 5اردیبهشت1403

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.