نسخه آزمایشی
نشست امت مجازی اسلام
دبیر دکتر بابایی: نشست امت مجازی اسلام نشست "امت مجازی اسلام" در ادامۀ سلسله نشست‌های «حکمرانی؛ فرهنگ و فضای مجازی» به همت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و به میزبانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به صورت مجازی در روز هفدهم آبان 1399 برگزار شد.  
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ایسکا (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) در ابتدا دبیر نشست، حجت الاسلام و المسلمين دكتر حبیب الله بابائی رئیس پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی چشم‌انداز کلی مباحث را ارائه نمودند. سپس سخنرانان مدعو، دکتر مهدی منتظر قائم عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دکتر مختار شیخ حسینی مدیرگروه علوم سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی و دکتر سعید خلیلویچ مدیر مرکز علوم دینی قم در بلگراد، به بیان مطالب خود پرداختند.
دکتر مهدی منتظر قائم نخست بحث انقلاب دیجیتال و جهان مجازی را مطرح کردند. به باور ایشان، انسان، موجودی مقهورِ تکنولوژی نیست. تکنولوژی می‌تواند به عنوان امری مخلوق انسان حاصل شود و بهره‌ورِ نهایی آن، انسان است که در سطح کلان جمعی، تکنولوژی را به کار می‌گیرد. ما امروز با عصر رسانه‌های کلاسیک، فاصله گرفته‌ایم. در عصر انقلاب دیجیتال همگان این ظرفیت را دارند که کلمه، صدا و تصویر را ذخیره و بازیابی کنند و آن را به راحتی به دیگرانِ بی‌شمار عرضه کنند. در چنین فضایی، یک بستر ارتباطیِ افقی به وجود می‌آید و جهان بشری به صورت شبکه‌ای در می‌آید. مکان‌زدایی و زمان‌زدایی، ایجاد شبکه‌های ارتباطی بسیار، انفجار اطلاعات، تکثّر کانال‌های ارتباطی، دردسترس بودن و ارزانی، دیگر خصلت‌های جهان جدید هستند. باید توجه داشت که تکنولوژی‌ها صرفاً ظرفیت‌های بالقوه‌ای هستند که انسانِ ساخت‌یافته در درون جامعه و فرهنگ، از سطح فردی تا سطح کلان جهانی و بشری، می‌تواند این ظرفیت مثبت و منفیِ تکنولوژی را در شرایط مختلفی محقّق کند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، راهکارهایی را در مسیر بهره‌وری بهینه از ظرفیت فضای مجازی برای خدمت به امت اسلامی یا تمدن اسلامی پیشنهاد نمودند. به عقیدۀ ایشان، پیش‌نیازهای اقدام در اين مسير، از لایه‌های زیرین‌تری شروع می‌شود که دیگر مجازی نیستند. پایین‌ترین لایه، بحث جهان‌بینی و خداشناسی و انسان‌شناسی است. «امروز ما به چالش‌هایی رسیده‌ایم که فهم جدیدی را می‌طلبد. تفسیر بنده از جهان اسلام این است که جهان اسلام، تشنۀ ظهور افکار و اندیشه‌های جدیدی است که بتواند به این چالش‌ها پاسخ دهد. ما در فلسفۀ اجتماع، فلسفۀ زیست جمعی، فلسفۀ سیاست و ... به بازاندیشی نیاز داریم. نیاز داریم که برگردیم یک معنای واحدی را از دینِ راستین اسلام و از توحید و نبوت ارائه کنیم که بتواند این جهان سیال و رفتارهای بسیار متشتت را در ذیل خودش جمع کند. ما باید بتوانیم یک مفصل‌بندی مرکزی و نسبتاً پایدار را ارائه دهیم و آن را مبنای وحدت امت اسلامی قرار دهیم.» 
راهکار دومی که دکتر منتظر قائم برای حفظ تمدن اسلامی بیان کردند، رسیدن به یک برنامۀ اقدام مشترک است که در آن، تمام بازیگران جهان اسلام را حول یک ضرورت کلّی جمع کنیم که تمدن اسلام در برخورد با تجلّیات جهان مجازی، این امکان را دارد که جنبه‌های منفی را در توده‌های بسیار وسیعی از مردمان خودش شاهد باشد. هرچه زودتر ما بتوانیم برای اسلامی‌سازیِ جهان مجازی اقدام کنیم، زودتر می‌توانیم به برنامۀ اقدام مشترک برسیم: «ما تقریباً در جهان اسلام، forum‌های تخصصی، توریسم بین جهان اسلام، سمینارهای مشترک، و همکاری‌های جدی نداریم. در واقع تشتت یا مبانی اختلاف بر ما غلبه کرده و چندان امکان ارتباطات افقی را نداریم. با وجود این همه بحث از شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک و اینستاگرام و غیره، ما هنوز یک بستر فراملیتی، فرامذهبی ايجاد نکرده‌ایم که نخبگان و توده‌ها در آن forum‌ها و ورای اختلافات مذهبی و زبانی و غیره، بتوانند دربارۀ ماهیت اسلام و جهان اسلام، دردهای مشترک و آرزوهای مشترک، صحبت کنند. ما هنوز آن بلوک واحدۀ اسلامی را در عرصۀ اطلاعات و رسانه‌ها تولید نکرده‌ایم. و اگر بخواهیم به آن فهم مشترک از کنش و رفتار برسیم، قطعاً نیاز داریم که رسانه‌های مشترک را تقویت کنیم.» 
عنوان بحث سخنران دوم نشست، دكتر مختار شيخ‌حسيني، «خلافت مجازی و هویت‌یابیِ مسلمان معاصر» بود. از دیدگاه ایشان، مهم‌ترین بحران جهان اسلام معاصر، بحران هویت است. یکی از دردسترس‌ترین الگوهاي هويت‌بخش، الگوهای ساخت مجدد خلافت است كه این الگوها بر روی زمین در دو تجربه القاعده و داعش، شکست خورده‌اند. اما امروز داعش با تغيير استراتژي، مفهوم جديد خلافت مجازي يا خلافت ديجيتال را مطرح كرده و زمین بازی را به فضایی که مقابله با آن سخت‌تر است، تغییر داده است. راهکار مواجهه با این تغییر استراتژی این است که خلأ هویتیِ انسان مسلمان معاصر، با الگوهای بدیل و متفاوتی پاسخ داده شود. 
به گفتۀ دکتر شیخ‌حسینی، در جهان اسلامی معاصر سه جریان پرچمدار هویت‌بخشی هستند: 1- جریان سلفی جهادی، 2-جریان تجددگرا یا سکولار، و 3- جریان اصلاح که حد وسط دو جریان مذکور است. «جریان حد وسط، با سید جمال و محمد عبده شروع شد و ادامۀ آن را می‌توانیم در بخش شیعی با انقلاب مشروطه و در ادامه انقلاب اسلامی بدانیم. ایدۀ مرکزی این جریان برای هویت‌بخشی این است که پیوند بزند بین اینکه ما دل در تراث و سنتمان داشته باشیم و به پرسش‌های امروزمان هم بتوانیم پاسخ بدهیم. لذا در بخش هویت‌بخشی، باید با نگاه ایجابی و راه حل، این ایدۀ جریان وسط را تقویت کنیم.» نکتۀ پایانی بحث ایشان این بود که ما در جهان اسلام ما با بحران گفتگو مواجه هستیم و مراوده‌های فکری و فرهنگی نداریم. دهه‌های آینده، بستر فضای مجازی در صورت تقویت احتمالاً می‌تواند کمک کند که ما حداقل در آشنایی با یکدیگر بتوانیم به یک تفاهم بهتری برسیم. 
کارشناس سوم نشست، دکتر سعید خلیلویچ، تعامل بین امت و فضای مجازی را تعاملی عینی با همۀ گستردگی و فواید عظیم آن دانستند. به اعتقاد ایشان، وظیفۀ معرفتی و فرهنگیِ اصیل ما در تحلیل تعامل بین امت اسلامی و فضای مجازی، رصد و حراست از استقلالِ درونی و ساختاریِ علم وحیانی است، که البته با طهارت معنوی قرینه است. در این زمینه نگرانی‌هایی وجود دارد: نخست آنکه ما در فضای موجود مجازی در جهان اسلامی، مرجعیت تولید علم دینی متناسب با نیازهای امروز را از دست داده‌ایم. نکتۀ دوم، حاکی از تمرکز و حوصلۀ علمیِ فروکاسته‌شدۀ مصرف‌کنندگان محصولات دینی است. نکتۀ سوم، اصالت روان‌شناختی و معنویِ فردگرایی در این فضاست، که به معنای حذف اهمیت جماعت در مناسک معنوی است. عامل نگرانی چهارم عبارتست از تقلیل ظرفیت‌های اجتماعیِ فضای مجازی برای بروز طهارت و تزکیه به عنوان محصول ضروریِ علم حقیقی. و نگرانی آخر: نهادینه شدن عادت پذیرش اطلاعات بدون لحاظ دقیق معیارهای صحت و سقم روشی و علمی.  
مدیر مرکز اسلامی قم در بلگراد در پایان اشاره کردند که در فواید متکثّر ابزارهای اطلاع‌رسانی فضای مجازی نباید تردید کرد و همۀ مباحث فوق، ناظر به پشتوانه‌های معرفتی پنهانی است که به عنوان فرهنگ حاکم و غالبِ بر فضای مجازی در تعامل بین فضای مجازی و امت اسلامی وجود دارد. ما باید بر تداوم بسط امت در قالب خرده‌فرهنگ شکل‌یافته در فضای مجازی تأکید کنیم؛ یعنی خرده‌فرهنگی که متشکل از افرادی است که دغدغۀ معرفتی عمیق نسبت به پشتوانه‌های معرفتی فضای مجازی دارند، این خرده‌فرهنگ در فضای مجازی نمود و تداوم پیدا کند. 
در بخش پایانی نشست، شرکت‌کنندگان سؤالاتی را ناظر به مباحث جلسه مطرح نمودند که توسط کارشناسان پاسخ داده شد.
 
 
امتیاز دهی
 
 

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.
[Control]
تعداد بازديد اين صفحه: 100
ایتا
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
خانه | بازگشت | حريم خصوصي كاربران |
Guest (PortalGuest)
مركز مطالعات فرهنگي اجتماعي
مجری سایت : شرکت سیگما