انسان ذاتا موجودی اجتماعی است که برای غلبه بر انبوه مشکلات و معضلات پیرامونش میبایست به زندگی اجتماعی روی بیاورد و درک این ضرورت بزرگ، پایه و اساس مدنیت شد. همچنین به تدریج انسان دریافت که لازمه زندگی اجتماعی، قوانین و مقرراتی است که رعایت آنها متضمن آسایش و آرامش افزونتر او و اطرافیانش است و عدم پایبندی به آن موجبات بینظمی و هرج و مرج را فراهم میکند. بنابراین زندگی اجتماعی نیازمند پذیرش ضرورتهایی است. ارتباط با همسایگان و چگونگی معاشرت با آنها از اموری است که مورد توجه جدی اسلام است.
از یک سو نیازهای انسانی از نظر مادی و روحی بیشتر از آن است که در شکل کوچک خانواده بتوان به همه آنها پاسخ گفت. نیاز به دیگری در طبیعت انسانی است. هر چند که اجتماعات نخستین، خونی بوده و فرزندان با تشکیل طائفه و عشیره و قبیله و قوم در کنار هم می زیستند، ولی بعدها اجتماعات از این حالت بیرون آمد و شکل پیچیده تری به خود گرفت. از همان آغاز همسایگی میان دو یا چند خانواده برای تامین نیازها شکل گرفت و پس از خانواده، نخستین جامعه ای که نیازمند تعیین قوانین و مقررات و آداب شد، همسایگان بود. پس می توان گفت که حقوق همسایگی پیشینه ای بس دیرینه دارد و پس از خانواده، نخستین قوانین و آداب برای ساماندهی روابط همسایگی تعیین شد.
از سویی دیگر نیز پیچیدگى روز افزون مناسبات اجتماعى، تنوع ارتباطات بین فردى و گستره شبکه هاى اطلاع رسانى درون خانوادگى و برون خانوادگى، ضرورت بازنگرى به اهمیت و روش هاى مؤثر برقرارى و استمرار رابطه مفید، مؤثر و متقابل خانواده ها با همسایه ها را مضاعف مى سازد. بدون تردید یکى از عوامل مؤثر در فرایند یادگیرى هاى اجتماعى و تأثیرپذیرى اخلاقى و رفتارى کودکان، نوجوانان و بزرگسالان؛ «همسایه ها» مى باشند. «همسایه ها» مى توانند به طور مستقیم و غیر مستقیم با ارائه الگوهاى رفتارى خاص، نقش قابل ملاحظه اى در شکل گیرى باورها، کنش ها و واکنش ها و منش هاى همدیگر داشته باشند.
در آیین مبین اسلام در خصوص لزوم حفظ حرمت همسایه و اخلاق حسنه تاکید و سفارشهای فراوانی شده است که نصب العین قراردادن این موارد میتواند نقش ارزندهای در بهبود ارتباط میان همسایگان و اصلاح جامعه داشته باشد. ترویج فرهنگ احترام به همسایه و رعایت حقوق شهروندی یکی از مفاهیمی است که میتواند در کاهش مشکلات موجود از جهات مختلفی نقش ایفا نماید.
اسلام بر آن است تا محیط زندگی انسانی را به شکلی در آورد که هرکسی بتواند استعدادها و توانمندی های خویش را بروز دهد و به فضایل کامل دست یابد و دنیا و آخرت خویش را آبادان کرده و خوشبختی را دریابد. از این رو بر همدلی و همکاری در چارچوب اعتقادات و باورها تاکید دارد؛ چرا که بینش ها و نگرش های یکسان کمک می کند تا همکاری ها شکل دیگر و معنای متفاوت بیاید. در حقیقت محیطی که همسایگان برای یکدیگر فراهم می آورند تاثیر شگرفی در سعادت دنیوی و اخروی انسان دارد.
عمدة مباحثی که این مقاله بدان میپردازد عبارتند از:
- الگوی مطلوب همسایگی
- همسایگی از منظر قرآن و سنت
- طبقه بندی همسایه از منظر اسلام
- معیارهای تعیین همسایگی
- حقوق همسایگی
- وظایف همسایگی
- آثار و پیامدهای همسایگی(خوب و بد)
- همسایگی و الگوی سبک زندگی اسلامی(زیست اجتماعی اسلامی)
انتهای پیام/113